نگاهی به حدیث ثقلین

آیت الله سید علی حسینی میلانی
انتشارات حقایق اسلامی، چاپ چهارم، 1390، قم
یکى از احادیث معروفى که شیعه و سنّى نقل کرده‌اند «حدیث ثقلین» است. این حدیث در منابع بسیارى نقل شده است. تِرمذى در کتابش به سند خود، از جابر بن عبداللّه انصارى این گونه نقل مى کند: رسول خدا صلى اللّه علیه وآله فرمود:
«يا أيُّهَا النَّاسُ! إنّي تَرَكْتُ فِيكُمْ ما إنْ أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا: كِتابَ اللّهِ وَعِتْرَتِي أهْلَ بَيْتِي؛
اى مردم! من در میان شما چیزى گذاشتم که اگر بدان تمسّک کنید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که خاندان من هستن».
کتاب نگاهی به حدیث ثقلین، نوشته آیت الله سید علی حسینی میلانی به معرفی این حدیث شریف می‌پردازد.
کتاب که در چهار بخش تنظیم شده، ابتدا به پژوهشی در واژگان حدیث ثقلین پرداخته و واژه «ثقل» را از نظر لغوى بررسی می‌کند و ضمن بحث به الفاظ دیگر حدیث اشاره می‌کند.
در ادامه راویان حدیث ثقلین شناسانده می‌شوند و به روایت پیشوایان مشهور اهل سنت در مورد این حدیث اشاره شده است.
در بخش سوم، مؤلف محترم به دلالت حدیث ثقلین بر امامت و خلافت امیر المؤمنین و اهل بیت علیهم السلام می‌پردازند و دیدگاه بزرگان اهل سنّت را در دلالت حدیث بر این امر واکاوی می‌کنند. از جمله سخن منّاوی را نقل می‌کنند که چنین نوشته است:
«حدیث ثقلین به صراحت و بدون هیچ گونه ابهامى دلالت دارد بر این که قرآن و عترت علیهم السلام به سان دو فرزندى هستند که با یکدیگر زاده شده‌اند. پیامبر اکرم صلى اللّه علیه وآله آنان را در بین امّت گذاشته و به آن‌ها توصیه فرموده که با آن دو به نیکى رفتار نمایند و حقّ آن دو را بر خودشان مقدّم کرده و در امور دینشان به آن دو تمسّک جویند».
دیگر مطالبی که نویسنده از این حدیث استنباط و استخراج می‌کند اعلمیت و عصمت اهل بیت علیهم السلام است. وی ضمن این حدیث مسلمانان را در پرتو تعلیمات حدیث ثقلین به اتّحاد دعوت می‌کند.
در بخش چهارم، اشکال‌ها و ایرادهایی را که برخی از غرض ورزان بر حدیث ثقلین وارد کرده‌اند، برشمرده و دلایل واهی بودن سخن هر کدام را با استناد به سخنان علمای اهل سنت پاسخ گفته است. برخی به تضعیف، برخی به تحریف و برخی به تکذیب حدیث ثقلین دست یازیده‌اند.
نویسنده ضمن پاسخ گفتن به این اشکال‌ها، 23 تن از علمایی را که این حدیث را در منابع معتبر اهل سنت نقل کرده و بر صحت حدیث اذعان داشته‌اند را بر شمرده است؛ از جمله این هفت نفر:
1 ـ مسلم بن حَجّاج در کتاب صحیح مسلم؛
2 ـ تِرمذى در صحیح؛
3 ـ ابن خزیمه (که در نزد اهل تسنّن به امام ائمّه حدیث مشهور است) در کتاب صحیح؛
4 ـ ابو عَوانه در کتاب المسند؛
5 ـ حُمَیدى در کتاب الجمع بین الصّحیحین؛
6 ـ رزین بن معاویه عبدرى در کتاب تجرید الصّحاح؛
7 ـ حاکم نیشابورى در کتاب المستدرک.
برای تکمیل این مباحث می‌توانید کتاب دستبردی در حدیث ثقلین اثر ارزشمند آیت الله حسینی میلانی را درباره این حدیث مطالعه کنید.