نشركننده فقه، معارف و عقايد
علامه حلّى رحمه الله فرمود:
حضرت امام صادق عليه السلام بود كه فقه اماميه، معارف حقيقى و عقايد يقينى را منتشر ساخت.
بنابر آن چه گذشت، ابوالفتح عبدالكريم شهرستانى نيز در عبارات خود به اين مطلب اشاره نموده است.
يافعى نيز در شرح حال حضرت امام صادق عليه السلام مى نويسد:
«او در علوم توحيد و غير آن، سخنانى نفيس و ارزشمند دارد. شاگرد او، جابر بن حيّان صوفى كتابى هزار برگه اى نگاشته كه دربردارنده رساله هاى او; يعنى پانصد رساله است.»1
آلوسى در اين باره مى گويد:
«همين ابوحنيفه ـ كه از اهل سنت است ـ افتخار مى كند و به صريح ترين بيان اعلام مى نمايد:
لو لا السنتان لهلك النعمان;
اگر آن دو سال نبود، نعمان (ابوحنيفه) هلاك شده بود.
منظور او، همان دو سالى است كه از امام جعفر صادق عليه السلام كسب علم مى كرده است.»2
اما ابن تيميه سخن علامه حلى رحمه الله را درك نكرده و مى نويسد:
«اين كه مى گويد: «او فقه اماميه، معارف حقيقى و باورهاى راستين را منتشر ساخت»، اين سخن مستلزم يكى از اين دو مطلب است:
يا اين كه وى در علوم، مطالبى را بدعت گذارى كرده كه پيش از او، هيچ كس نمى دانسته است.
يا اين كه پيشينيان در انتشار علوم ـ كه بر آنان واجب بوده ـ كوتاهى كرده اند و او بوده كه به اين وظيفه عمل كرده است.
مگر انسان خردمند در اين ترديد دارد كه رسول خدا صلى الله عليه وآله3معارف حقيقى و باورهاى راستين را به كامل ترين شكل براى مردم بيان كرده اند و اصحاب آن حضرت نيز اين مطالب را از ايشان گرفته و به ديگر مسلمانان رسانيده اند؟
اين سخن او (علامه حلى رحمه الله) يا به معناى خدشه در شخصيت او و يا پيشينيان است. البته كه اين سخن او (علامه حلى رحمه الله) دروغ است و او بر وى (امام جعفر صادق عليه السلام) دروغ بسته است و اين دروغ ها بيش از دروغ هايى است كه بر پيشينيان او بسته است. بنابراين، نقص از جانب او (امام جعفر صادق عليه السلام) نيست; بلكه از ناحيه دروغ گويانى است كه اين دروغ ها را بر او بسته اند.»
از ابن تيميه مى پرسيم: تو را به خدا سوگند مى دهيم، بگو كه علامه حلى رحمه الله چه مطلبى گفته كه اين تهمت ها و بهتان ها را به او مى بندى؟
علامه مى گويد: «امام صادق عليه السلام معارف حقيقى و باورهاى راستين را انتشار داد»، هر انسان سالم ـ نه بيمار دل ـ كه با زبان عربى آشناست، به خوبى مى فهمد كه منظور علامه حلى رحمه الله اين است كه امام صادق عليه السلام به تبيين، آموزش، شرح و تبليغ معارف حقيقى اسلام پرداخته است. معارف و باورهايى كه رسول خدا صلى الله عليه وآله براى امت خويش آوردند و امام صادق عليه السلام نيز اين معارف را از طريق پدران خويش فراگرفته است.
بنابراين، نه امام صادق عليه السلام بدعت گذاشته و نه پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله در انجام رسالت خويش كوتاهى كرده است…
اين سخن علامه حلى رحمه الله نه به امام صادق عليه السلام و نه به اصحاب پيامبر صلى الله عليه وآله ـ كه علوم را از آن حضرت گرفته و به همان شكل تبليغ نموده اند ـ به هيچ وجه خدشه اى وارد نمى سازد.
1 . مرآة الجنان وعبرة اليقظان: 1 / 304.
2 . مختصر التحفة الإثنا عشرية: 8.
3 . به رغم اين كه در منابع اهل سنّت درود و صلوات پس از نام مبارك پيامبر خدا صلى الله عليه وآله به صورت ناقص (ابتر) آمده است، ما طبق فرمايش حضرتش، درود و صلوات را به صورت كامل و اسامى ائمّه معصوم عليهم السلام را با سلام آورده ايم.