سخنى در انتظار
اكنون بحثى پيرامون انتظار داريم:
انتظار يعنى چه؟
وظايف منتظر چيست؟
در زمان غيبت چه بايد كرد؟
چه كسى منتظر امام زمان است؟
البته در حقيقت انتظار بايد بيشتر سخن گفت، اما به اختصار مى گوييم: در حديثى پيامبر خدا صلى الله عليه وآله مى فرمايد:
أفضل أعمال أمّتي انتظار الفرج;1
برترين اعمال امّت من انتظار فرج است.
در شرح اين حديث شريف بى آن كه از سخن احدى از بزرگان استفاده يا به كتابى مراجعه شود مى گوييم: كافى است براى فهم انتظار و وظيفه منتظر در زمان غيبت به روايات توجه كنيم. ما درباره امام زمان عليه السلام دو دسته روايت داريم.
1 . رواياتى كه ظهور حضرت ولى عصر عليه السلام را به صورت «فجأة» و «بغتةً» اخبار مى كنند; يعنى تاريخ ظهور آن حضرت قبلاً اعلام نمى شود، اين طور نيست كه از پيش به مردم بگويند: فلان تاريخ حضرت ظهور خواهند كرد; بلكه بغتةً خواهد بود. پس در هر سال، هر ماه و هر روز; بلكه در هر ساعت، احتمال ظهور است.
در اين زمينه روايات زيادى با سند معتبر وارد شده كه بر اين امر دلالت دارد. براى نمونه به اين روايت توجّه كنيد:
هنگامى كه دعبل خزاعى اشعار معروف خود را در حضور امام رضا عليه السلام خواند، آن حضرت به شدّت گريست، آن گاه سر مبارك را بلند كرد و فرمود:
يا خزاعي! نطق روح القدس على لسانك بهذين البيتين فهل تدري من هذا الإمام؟ ومتى يقوم؟
اى خزاعى! روح القدس اين دو بيت شعر را بر زبان تو جارى ساخته است. آيا مى دانى اين امام كيست و در چه زمانى قيام مى كند؟
عرض كردم: نه، اى آقاى من! نمى دانم مگر آن كه از شما شنيده ام كه از شما امامى خروج مى كند كه زمين را از فساد پاك مى گرداند و از عدل و داد پر مى نمايد.
فرمود:
يا دعبل! الإمام بعدي محمّد ابني، وبعد محمّد ابنه علي، وبعد علي ابنه الحسن، وبعد الحسن ابنه الحجّة القائم المنتظر في غيبته المطاع في ظهوره.
لو لم يبق من الدنيا إلاّ يوم واحد لطوّل الله ذلك اليوم حتّى يخرج فيملؤها عدلاً كما ملئت جوراً وظلماً.
وأمّا متى؟ فإخبار عن الوقت، ولقد حدّثني أبي، عن أبيه عن آبائه، عن علي عليهم السلام أنّ النبي صلّى الله عليه وآله قيل له: يا رسول الله! متى يخرج القائم من ذريّتك؟
فقال: مثله مثل الساعة، لا يجلّيها لوقتها إلاّ هو، ثقلت في السماوات والأرض لا يأتيكم إلاّ بغتة;2
اى دعبل! امام بعد از من محمّد فرزند من است و بعد از محمّد فرزندش على است و بعد از على فرزندش حسن است و بعد از حسن فرزندش حجّت قائم است كه در دوران غيبت او، انتظارش را كشند و در زمان ظهورش از او فرمان برند، اگر از دنيا جز يك روز باقى نماند، خداوند آن را طولانى كند تا اين كه او خروج نمايد و زمين را از عدل و داد پر كند; همان طورى كه از جور و ستم پر شده بود.
اما اين كه ظهور او چه زمان خواهد بود؟ اين اخبار از وقت است. به راستى پدرم به من از پدر و نياكانش خبر داد كه على عليه السلام فرمود: به پيامبر صلى الله عليه وآله گفته شد: اى رسول خدا! قائم از فرزندان شما چه زمان خروج مى كند؟
فرمود: مَثَل او مَثَل روز قيامت است، كه وقت قيامت را جز خدا آشكار نكند، قيامت از جهت سختى ها در آسمان ها و زمين گران است و آن به شما نيايد مگر ناگهانى.
2 . روايات معتبرى كه ظهور امام زمان عليه السلام را بيان مى كنند.
در اين روايات آمده است: وقتى امام عليه السلام ظاهر شود و حكومت حقه برقرار گردد، آن حضرت به حكم داوود عليه السلام; طبق واقع، حكم خواهد كرد. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله و ائمه عليهم السلام با بينات و سوگند حكم مى كردند.
هشام بن حكم مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود:
قال رسول الله صلى الله عليه وآله:
إنّما أقضي بينكم بالبينات والأيمان وبعضكم ألحن بحجّته من بعض. فأيّما رجل قطعت له من مال أخيه شيئاً فإنّما قطعت له به قطعة من النار;3
اگر طبق بيّنه اى حكمى را به نفع كسى صادر كردم، مواظب باشد كه اگر بيّنه او خلاف واقع گفته باشد، او قطعه اى از آتش از دست من اخذ كرده است. يعنى من طبق ظاهر موظف و مكلف هستم حكم صادر كنم.
ولى امام زمان مطابق واقع مثل حضرت داوود عليه السلام حكم خواهد كرد كه در قرآن مجيد به داوود عليه السلام اين گونه خطاب شده است:
(إِنّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النّاسِ بِما أَراكَ اللّهُ وَلا تَكُنْ لِلْخائِنينَ خَصيمًا);4
ما اين كتاب را به حق بر تو نازل كرديم; تا به آن چه خداوند به تو آموخته، در ميان مردم قضاوت كنى و از كسانى مباش كه از خائنان حمايت نمايى.
طبق روايات دسته اول، هر لحظه ممكن حضرت امام مهدى عليه السلام بدون خبر قبلى ظهور كنند و حكومت تشكيل شود.
و طبق روايات دسته دوم، حكم آن حضرت در هر مورد بر اساس علم خود و بدون بيّنه و مطابق واقع خواهد بود.
اكنون ملاحظه كنيد!
حالِ هر يك از مكلّفين با توجّه به اين روايات وارده در رابطه با امام زمان و حكومتشان، چگونه خواهد بود؟
اين ديدگاه انسان را وامى دارد كه همواره مراقب و مواظب حركات، سكنات، افعال، تروك، عبادات، معاملات و عقايدش باشد. و اين همان معناى دقيق است براى روايتى كه مى فرمايد: «برترين اعمال اُمّت من انتظار فرج است».
1 . كمال الدين: 644، حديث 3، بحار الأنوار: 50 / 318 ذيل حديث 14.
2 . عيون أخبار الرّضا عليه السلام: 1 / 297، حديث 35، بحار الأنوار: 49 / 237، حديث 6.
3 . الكافى: 7 / 414، حديث 1، وسائل الشيعه: 27 / 232، حديث 1.
4 . سوره نساء (4): آيه 105.