اراده تكوينى و شبهه جبر

اراده تكوينى و شبهه جبر
برخى گفته اند: اراده تكوينى دليل بر عصمت است؛ چرا كه تخلّف از اراده خداوند متعال، محال است، اما اين امر همان پايبندى به جبر و عدم اختيار است، امرى كه شيعه اماميه به آن اعتقاد ندارد.
پاسخ از شبهه:
علماى ما به اين شبهه ـ بر اساس نظريه «لا جبر ولا تفويض بل أمر بين الأمرين» ـ اين گونه پاسخ داده اند:
از آن جايى كه خداوند متعال آگاهى دارد از اين كه اراده اهل بيت با اراده او مطابقت دارد و اين كه به جز خواست او چيزى نمى خواهند و انجام نمى دهند، زيرا آن ها در مراتب معرفت و عبوديت به جايى رسيده اند كه جز اراده خداوند متعال چيزى را اراده نمى كنند.
پس خداوند متعال از اراده تكوينى خود اجبار مى كند كه رجس را از آنان دور داشته و اين كه آن ها كارهايى را كه به اختيار خود انجام مى دهند در مسير اراده خداوند متعال است.
اما ديگر مردم كه اين حالات را ندارند، اراده خداوند به زدودن پليدى از آن ها تعلق نگرفته است.
اين امر كه خداوند متعال به حسن اختيار كسى در آينده ترتيب اثر دهد و قبل از تحقق آن به او تفضلى نمايد، در قرآن كريم نمونه هايى دارد، از جمله خداوند متعال در آيه اى مى فرمايد:
(وَجَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَكانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ)؛1
برخى از آنان را به خاطر صبور بودن و يقين به آيات الهى، پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما مردم را هدايت مى كنند.
در تفسير اين آيه چنين آمده است:
خداوند از آن جايى كه مى دانسته آنان در برابر مصايب وارده صبر خواهند كرد، آنان را پيشوا قرار داده است.2
از اين گذشته، اگر آيه تطهير بر اين جايگاه والا براى اهل بيت عليهم السلام دلالت نداشت، دشمنان آنان از جمله خوارج و ناصبيان، در انكار آن سعى نمى كردند.
به راستى اگر چنين نيست، چرا عدّه اى پارا فراتر مى گذارند و با آن كه هيچ كس جز پنج تن آل عبا عليهم السلام ادّعا نكرده كه اين آيه در شأن خودش نازل شده است، اين آيه را به ديگران نسبت مى دهند؟!

1 . سوره سجده: آيه 24.
2 . تفسير القمى: 2 / 170.